آفرینش انسان و قرآن

تحقیق دانشجویی

بسم الله الرحمن الرحیم

اردیبهشت 99

استاد: دکتر محمودرضا قاسمی

اعضای گروه: سینا سلمانی- پارسا قاسمی-امیرسبحان خانیکی- نیما فتحی- امیرمحمد احسان دار

pdf  تحقیق  دانشجویی آفرینش انسان و دین

مقدمه

 درباره ی پیدایش انسان دو نظریه ای که از بقیه ی نظریه های موجود بیشتر مطرح هستند دو نظریه ی خلقت و تکامل هستند که جدال بین دین و علم بر سر پیدایش انسان هستند که در ادامه به تعریف این دو نظریه می پردازیم :

 – نظریه خلقت 1

  – نظریه تکامل 2

 نظریه خلقت 

    داستان آفرینش در اسلام به صورتی پراکنده میان آیات متعدد قرآنی مطرح گردید هاست. خطوط اصلی داستان شباه تهای زیادی با نسخه معادل یهودی/ مسیحی آن دارد.

    در نسخه یهودی خدا که از او با نام شخص یاش، یهوه، یاد می شود نخستین انسان را از خاک م یآفریند و در باغ عدن جای م یدهد و از نفس خویش در انسان می دمد و در نتیجه آن انسان نِفِش (ֶנֶפש) به معنی یک موجود زنده می شود. انسان نفش را با تمام مخلوقات تقسیم می کند. انسان حیوانات را نامگذاری می کند که نشانگر قدرت او در محدوده خلقت است.

 بر اساس قرآن خدا انسان را از گل آفرید. نخستین انسان آدم نام داشت و در بهشت زندگی می کرد. خدا نام تمام موجودات را به او می آموزد و فرمان م یدهد تا تمامی موجودات به او سجده کنند. به جز ابلیس که از جنیان بود، همه به آدم سجده کردند خدا به آدم و همسرش حوا دستور  م یدهد که در باغ بهشت به جز از میوه درخت ممنوعه می توانند از سایر میوه ها و غذاها استفاده کنند. ابلیس آن ها را به نافرمانی از خدا فرام یخواند و آن ها میوه درخت ممنوعه را م یخوردند. وقتی خدا از نافرمانی آن ها آگاه می شود، آن ها را از باغ بهشت اخراج کرده و به زمین می فرستد.

     قرآن در آیاتی از خلقت انسان سخن گفت هاست. در این آیات در برخی انسان را ازخاک یا گِل  پخته و در بعضی از گِل خشکیده. گاهی نیز از منی و آب لجن و نطفه م یداند و خلقت انسان به عنوان بهترین مخلوق خدا عنوان شده است.

 نظریه تکامل 

  نظریه تکامل از دیر زمان به صورت های مختلفی در تاریخ علم مطرح بوده است ولی در قرن نوزدهم میلادی با ظهور لامارک و داروین بحث در باره این مسأله اوج گرفت.      طرفداران تکامل در ابتدا به دو دسته تقسیم می شوند: الف :کسانی که تکامل را بر تمام موجودات حتی ماده و انرژی عمومیت می دهند. ب :کسانی که آن را مربوط به موجودات زنده و آلی (گیاه و حیوان )می دانند.      و دانشمندان دسته اول به دو بخش تقسیم می شوند: – کسانی که می گویند :نیروئی که منشأ پیدایش مراحل تکامل در موجودات بوده، مافوق 1 طبیعت و برتر از همه چیز است.  . – کسانی که می گویند :هر چه هست و نیست در نهاد ماده نهفته است 2

   دانشمندان هر دو گروه برای اثبات عقیده خود مطالب فراوانی نوشته اند و جنگ ها و نزاع های زیادی در  محافل علمی بر سر این مسأله در گرفته است، تشدید این جنگلها از زمانی شد که لامارک (دانشمند جانور   می زیست) و سپس داروین دانشمند جانورشناس 19  و اوائل قرن 18 شناس معروف فرانسوی که در اواخر قرن انگلیسی که در قرن نوزدهم می زیست نظرات خود را در زمینه تکامل انواع با دلایل تازه ای عرضه کرد. ولی در محافل علوم طبیعی امروز شک نیست که اکثریت دانشمندان طرفدار فریضه تکاملند.     به آسانی می توان استدلالات آنها را در سه قسمت خلاصه کرد:

   نخست دلائلی است که از دیرین شناسی و به اصطلاح مطالعه روی فسیلها، یعنی اسکلت های متحجر شده • موجودات زنده گذشته، آورده اند آنها معتقدند مطالعات طبقات مختلف زمین نشان می دهد که موجودات زنده، از صورتهای ساده تربه صورتهای کاملتر و پیچیده تر تغییر شکل داده اند. تنها راهی که اختلاف و تفاوت  فسیلها را می توان با آن تفسیر کرد، همین فرضیه تکامل است.

  جمع آوری کرده اند، آنها طی بحثهای مفصل و » تشریح مقایسه ای «     دلیل دیگر قرائنی است که از • طولانی می گویند هنگامی که استخوان بندی حیوانات مختلف را تشریح کرده، با هم مقایسه کنیم شباهت زیادی در آنها می بینیم که نشان می دهد از یک اصل گرفته شده اند.

  بدست آورده اند و معتقدند اگر حیوانات را » جنین شناسی «      بالاخره سومین دلیل آنها قرائنی است که از • در حالت جنینی که هنوز تکامل لازم را نیافته اند در کنار هم بگذاریم خواهیم دید که جنینها قبل از تکامل در شکم مادر، یا در درون تخم تا چه اندازه با هم شباهت دارند، این نیز تأیید می کند که همه آنها در آغاز از  یک اصل گرفته شده اند.

آفرینش انسان از دیدگاه قرآن

   29-28 حج

  )28(َوِإْذ َقاَل َرُّبَک ِلْلَمَلَِئَکِه ِإنِّی َخاِلٌق َبَشًرا ِمْن َصْلَصاٍل ِمْن َحَمٍإ َمْسُنوٍ ن )29( َفِإَذا َسَّوْیُتُه َوَنَفْخُت ِفیِه ِمْن ُروِحی َفَقُعوا َلُه َساِجِدیَن

َوِإْذ َقاَل َرُّبَک ِلْلَمَلَِئَکِه ِإنِّی َجاِعٌل ِفی َاْلْْرِض َخِلیَفًه 

  َقاُلوا ۖ َأَتْجَعُل ِفیَها َمْن ُیْفِسُد ِفیَها َوَیْسِفُک الدَِّماَء َوَنْحُن ُنَسبُِّح ِبَحْمِدَک َوُنَقدُِّس َلَک 

 )30( َقاَل ِإنِّی َأْعَلُم َما َلَ َتْعَلُموَ ن ۖ

َقاَل ََٰکَذِلَک َقاَل َرُّبَک ُهَو َعَلَّی َهیٌِّن َوَقْد َخَلْقُتَک ِمْن َقْبُل َوَلْم َتُک  )9(َشْیًئا

 )67( َأَوَلَ َیْذُکُر ِاْلْْنَساُن َأَّنا َخَلْقَناُه ِمْن َقْبُل َوَلْم َیُک َشْیًئا

ِبْسِم ِاَّللَّ الَّرَْٰحَمِن الَّرِحیِم َهْل َأَتَٰى َعَلى ِاْلْْنَساِن ِحیٌن ِمَن الَّدْهِر  )1( َلْم َیُکْن َشْیًئا َمْذُکوًرا

 )4( َخَلَق ِاْلْْنَساَن ِمْن ُنْطَفٍه َفِإَذا ُهَو َخِصیٌم ُمِبیٌن

نحل/4

انواع نظریات در باب آفرینش انسان 

 نظریه ثبات انواع

 نظریه تحول انواع  شواهد الف )عبور از سادگی به پیچیدگی ب )رابطه خویشاوندی موجودات زنده ج )مطالعات مربوط به جنین شناسی

 اصول داروینیسم

 اصل تنازع بقا .1 اصل انتخاب طبیعی یا بقای اصلح .2 اصل قانون وراثت .3 قانون سازش با محیط .4

 نارسایی های فرضیه داروینیسم

 نقض تنازع بقا .1 فرضیه داروین .2 عدم تطابق بعضی فسیل های کشف شده .3 عجز در تفسیر بعضی حقایق .4

 نظریه تکامل 

تکامل انواع یا ترانسفورمیسم به دیدگاهی در بـاب چگـونگی پدیـداری موجـودات زیستی گفته میشود که به اشتقاق گونه ها از اصول مشترک باور دارد؛ به گونهای کـه همـ ۀ موجودات زنده در سیر قهقرایی تاریخی بـه  موجـودات زنـد ە ابتـدایی میرسـد. در پاسخ به سؤال از چگونگی این دگرگونی، المارک معتقد به توارث صفات اکتسابی بود. تبیین داروین متضمن مفهوم انتخاب طبیعی بود.

 سازگاری

برخی دیگر از علما بر این باورند که این نظریه م یتواند با مبانی قرآن سازگار باشد. به این ترتیب آیات قرآن را  به دو دسته تقسیم می کنند:    -آیات به ظاهر ناسازگار 2  -آیات سازگار 1

در ادامه به بحث در مورد استدلال برخی اندیشمندان اسلامی در باب سازگاری نظریه تکامل با قرآن م یپردازیم:

ِإَّن  َرَّبُکُم  ُاَّللَّ  اَّلِذی َخَلَق  الَّسَماَواِت  َوَاْلْْرَض  ِفی ِسَّتِه  َأَّیاٍم  ُثَّم  اْسَتَوَٰى  َعَلى اْلَعْرِش  ُیْغِشی الَّلْیَل  الَّنَهاَر  َیْطُلُبُه  َحِثیًثا َوالَّشْمَس  َواْلَقَمَر  َوالُّنُجوَم  ُمَسَّخَراٍت  ِبَأْمِرِه  

    َأَلَ  َلُه  اْلَخْلُق  َوَاْلْْمُر ۖ

 ۖ َتَباَرَک  ُاَّللَّ  َرُّب  اْلَعاَلِمیَن 

به یقین پروردگار شما خداست که آسمان ها و زمین را در شش روز آفرید، سپس بر تخت چیره و مسلط شد، شب را در حالی که همواره با شتابْ روز را می جوید بر روز می پوشاند، و خورشید و ماه و ستارگان را که مُسخّر فرمان اویند [پدید آورد]؛ آگاه باشید که آفریدن و فرمان [نافذ نسبت به همه موجودات] مخصوص اوست؛ همیشه سودمند و با برکت است، پروردگار عالمیان.

برخی معتقدند که رویکرد کلی قرآن نه بیان جزیی، بلکه اشاره کلی و بیان سیطره خداوند به امور است:

به  »روز« در بیان سازگاری این آیه با نظریه تکامل به این مفهوم استناد م یشود که در قرآن  : ساعت نیز به کار رفته است2۴معنایی غیر از

َوَیْسَتْعِجُلوَنَک ِباْلَعَذاِب َوَلْن ُیْخِلَف ُاَّللَّ َوْعَدُه 

  َوِإَّن َیْوًما ۖ ِعْنَد َربَِّک َکَأْلِف َسَنٍه ِمَّما َتُعُّدوَن  و آنان از تو شتاب در عذاب را درخواست می کنند، در حالی که خدا هرگز از وعده اش تخلف نمی کند؛ و همانا یک روز نزد پروردگارت مانند هزار سال از سال هایی است که شما می شمارید.

به این ترتیب همین آیه نیز می تواند دال بر آفرینش تدریجی انسان باشد.

  با نظری ە تکامـل، به نظر برخی پژوهشگران اسلامی » خلق از خاک « برای نشان دادن سازگاری تعبیر قرآنی : فعلی ست که م یتواند به یکباره صورت نپذیرد و تدریجی باشد » خلق کردن « مراجعه می شود که معتقدند

َقاَل َلُه َصاِحُبُه َوُهَو ُیَحاِوُرُه َأَکَفْرَت ِباَّلِذی َخَلَقَک ِمْن ُتَراٍب ُثَّم ِمْن ُنْطَفٍه ُثَّم َسَّواَک َرُجًلَ  رفیقش در حالی که با او گفتگو می کرد به او گفت: آیا به آنکه تو را از خاک سپس از نطفه آفرید، آن گاه تو را به صورت مردی درست و نیکو درآورد، کافر شده ای؟

ُهَو  اَّلِذی َخَلَقُکْم  ِمْن  ُتَراٍب  ُثَّم  ِمْن  ُنْطَفٍه  ُثَّم  ِمْن  َعَلَقٍه  ُثَّم  ُیْخِرُجُکْم  ِطْفًلَ  ُثَّم  ِلَتْبُلُغوا َأُشَّدُکْم  ُثَّم  ِلَتُکوُنوا ُشُیوًخا 

 ۖ َوِمْنُکْم  َمْن  ُیَتَوَّفَى  ِمْن  َقْبُل  

   َوِلَتْبُلُغوا َأَجًلَ  ُمَسًّمى ۖ َوَلَعَّلُکْم  َتْعِقُلوَن  اوست که شما را از خاک آفرید، سپس از نطفه، آن گاه از علقه، سپس به صورت طفلی [از رحم مادران] بیرون می فرستد، تا به کمال نیرومندی و قوت خود برسید، آن گاه پیر و سالخورده شوید، و برخی از شما پیش از رسیدن به این مراحل قبض روح می شوید، و [برخی زنده می مانید] تا به آن مدتی که معین و مقرّر است برسید، و برای اینکه شما [درباره حق] تعقّل کنید.

 ناسازگاری بیشتر مفسران قرآن مدعای نظری ە تکامل را با گـزارش قـرآن از آفرینش نخستین انسان ناسازگار میدانند. اینان معتقدند آفرینش انسان مستقل و مستقیم از خاک است و این صریح قرآن است. علامه طباطبایی از صاحبان این عقیده است.  نقد علامه طباطبایی بر نظریه تکامل  به طور کلی اشارات ایشان به سه بخش تقسیم م یگردد: اول: آنکه بحث تکامل گرایی ارتباطی به مادی گرایی یا الهی گرایی ندارد. چرا که اگر هم قائل به نظریه تکامل باشیم، باز هم آن جاندار اولیه مخلوق خدای سبحان است. و اگر این چنین نباشد، چرا باید اصلا تکاملی باشد، یا چنین موجود با فهم و درکی چون انسان از تقسیم و پیوست سلول ها پدید آید؟

 دوم: عدم پذیرفته بودن این نظریه نزد اهل علم و بحث حلقه مفقوده بین انسان و میمون

 سوم: با فرض پیدا شدن حلقه گمشده، اثباتی بر امر تکامل تدریجی انسان نیست، بلکه هنوز پیدایش دفعتا موجودات به اذن خدا از دایره امکان خارج نیست.

و همچنین در تضاد با صریح آیات قرآن است

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَهٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا کَثِیرًا وَنِسَاءً ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا

ای  مردم! از [مخالفت با فرمان هایِ] پروردگارتان بپرهیزید، آنکه شما را از یک تن آفرید و جفتش را [نیز] از [جنس] او پدید آورد و از آن دو تن، مردان و زنان بسیاری را پراکنده و منتشر ساخت. و از خدایی که به نام او از یکدیگر درخواست می کنید، پروا کنید و از [قطع رابطه با] خویشاوندان بپرهیزید. یقیناً خدا همواره بر شما حافظ و نگهبان است.  )1 (سوره نساء آیه

منابع

 سایت رسمی حوزه •

 ویکی پدیا • •Wikifeqh.ir

 قرآن و نظریه تکامل فرگشت •

 ارزیابی نظریه پروفسور جیمز کالرک بر پایه دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی •